"Bez mojej zgody" - Jodi Picoult

Annie nic nie dolega, a mimo to żyje tak, jakby była obłożnie chora. W wieku trzynastu lat ma już za sobą niejedną operację, wielokrotnie oddawała krew, żeby utrzymać przy życiu swoją starszą siostrę Kate, która we wczesnym dzieciństwie zapadła na białaczkę. Annie została poczęta w sztuczny sposób, tak aby jej tkanki wykazywały pełną zgodność z tkankami siostry. Choć przez całe życie postrzegano ją wyłącznie przez pryzmat siostry i tego, co dla niej robi, aż do tej pory Annie akceptowała tę swoją życiową rolę. Teraz jednak, wzorem większości nastolatków, zadaje sobie pytania dotyczące tego, kim jest naprawdę. Wreszcie Annie dojrzewa do podjęcia decyzji, która dla wielu osób byłaby nie do pomyślenia, decyzji, która podzieli jej rodzinę, a dla ukochanej siostry będzie wyrokiem śmierci.

Książka „Bez mojej zgody” była moim pierwszym kontaktem z twórczością Jodi Picoult. Wiem, że nie jestem osamotniona w takim podejściu do prozy Picoult. Wiele osób słyszało o filmie i sięgnęło po książkę, ja powieść przeczytałam sporo wcześniej, pamiętam, że tak mnie ruszyła, że od tej chwili zaczął się mój długi romans z Jodi i polowanie na każdą jej książkę. „Bez mojej zgody” zajmowało w moim sercu miejsce szczególne, dostałam je od przyjaciółki i dzieliłam się książką często. W końcu jakaś obraza człowieczeństwa nie oddała mojej książki a ja musiałam załatwić sobie następny egzemplarz… no mam nauczkę i miałam pretekst do powtórki powieści.

Trzynastoletnia Anna, właściwie Andromeda Fitzgerald w normalnych warunkach raczej by się nie urodziła. Jej rodzice mieli dwójkę dzieci, byli zadowoleni z tego stanu rzeczy, dopóki Kate nie zachorowała na złośliwą, ostrą odmianę białaczki, z taką chorobą trzeba walczyć wszelkimi sposobami. Rodzice zdecydowali się zaangażować wszystkie siły genetyki i wyprodukować taki embrion, który będzie genetycznie idealnie zgodny z Kate. Tak powstała Anna. Miała kilka chwil gdy zabrano jej krew pępowinową dla siostry, miała kilka lat gdy okazało się, że krew ta nie dała rady i u Kate nastąpił nawrót. Anna staje się szrotem, do niej przychodzą gdy Kate potrzebuje nowej części. W końcu dziewczynka ma dosyć, idzie do adwokata i chce złożyć pozew o usamodzielnienie się w kwestiach medycznych, oddanie nerki siostrze przelewa czarę goryczy. Ale… jeżeli Anna nie odda nerki Kate umrze. Sprawa w sądzie nabiera pikanterii, gdy matka Kate i Anny postanawia występować jako adwokat strony pozwanej.  Właściwie problematyka jest tak złożona. Że słów brakuje by to opisać…

Jodi używa tutaj swojego ulubionego chwytu, przedstawia sytuację z wielu perspektyw, co sprawia, że mamy jeszcze większy mętlik w głowie. Dzięki tej sztuczce poznajemy stanowisko każdej ze stron i próbujemy, bijąc się z myślami, odpowiedzieć na pytanie kto ma rację. Czy matka która ratuje swoje dziecko. Ze wszystkich sił, walczy bo jej córeczka jest tak wypalona toczącym ją rakiem, chemią, arszenikiem wtłaczanym do żył, że nie ma siły na walkę. Czy może rację ma dziewczynka, której jedynym powodem pojawienia się na świecie była pomoc siostrze. Wiek nastoletni to czas gdy szukamy swojej tożsamości, gdy szukamy odpowiedzi, Anna nie musi pytać po co się urodziłam? Ona wie. Miała oddać krew pępowinową. Czy ma prawo zastanawiać się co będzie jak umrze jej siostra, czy wtedy jej istnienie nie straci sensu? Jak najbardziej ma prawo. Dorosły by oszalał, a co dopiero trzynastolatka. Czy macie odwagę potępić brata dziewczynek? A może krzywo spojrzycie na ich ojca, który woli zostać w pracy, bo w domu nie może odpocząć.

Nie ma takiej opcji, że krew się nie zagotuje, gdy czytamy jak matka Anny i Kate zawsze wybiera chorą córkę, nawet gdy młodsza cierpi bo właśnie oddała szpik i piekielnie bolą ją kości. Matka czuwa przy Kate, wiecie… ciężko mi sobie wyobrazić poczucie osamotnienia, jakiego doświadczać musiało to dziecko. Każdy wie, że obecność Mamusi leczy wszystko… i wystarczy że Mama pocałuje. A z drugiej strony… czy gdyby osobie którą kochamy zagrażało niebezpieczeństwo, a my mielibyśmy cień szansy, czy nie wykorzystalibyśmy jej? Matki potrafią zarwać wiele nocy z rzędu, byle czuwać przy dziecku, które ma grypę, a białaczka jest przecież cięższa.

W prawie polskim ustawodawca pozwala nam naruszyć prawo, oczywiście w pewnych granicach, jeżeli ma to służyć ocaleniu ludzkiego życia, zapobieżeniu katastrofie… dopuszczalne jest to również gdy chodzi o ochronę rzeczy, również pod pewnymi warunkami. Za każdym razem, gdy ustawodawca dopuszcza taką możliwość, każe nam oszacować, czy środki, które chcemy podjąć są współmierne do efektu jaki chcemy poświęcić. Dobro poświęcone musi być oczywiście niższe niż życie ludzkie. W przypadku ludzkiego życia nie ma już u nas tak jasnej sytuacji. Nikt nie zmusza matki do donoszenia ciąży, która zagraża jej życiu, chociaż biologia i nasza natura już ułożyły to po swojemu. Jesteśmy genetycznie zaprogramowani, aby promować młode pokolenie, bo naszym zadaniem jest przedłużenie gatunku. Nowe pokolenie jest ważniejsze. Tak to ułożyła natura… tak jest u zwierząt, ale! Samice potrafią bezlitośnie skazać na śmierć swoje młode, jeżeli za jego sprawą reszta potomstwa ma mniejsze szanse na przeżycie. My jesteśmy ludźmi, dumnie brzmiącymi homo sapiens sapiens. My używamy serca, rozumu…To każe matkom całego świata zmieniać życie swoje i swojej rodziny by ratować chore dziecko. To każe donaszać ciąże nawet gdy lekarze powtarzają że to nas zabije… Matki to dziwne i potężne istoty. Nie da się jednak tak łatwo przyklasnąć temu co robi matka Anny i Kate, tym bardziej, że na zakończenie wychodzą na jaw nowe okoliczności…

A i tak finał książki wgniata w glebę… pamiętam gdy czytałam tę książkę pierwszy raz, byłam chyba na III roku studiów… tak eon temu, była Wigilia, bo oczywiście się zaczytałam i siedziałam jak sparaliżowana, jakby mi ktoś dał w twarz(tzn. zakładam, że tak bym się czuła). Mocna książka… dająca do myślenia. Niestety ode mnie jej już nie pożyczycie, chyba że osobę która mi ją gwizdnęła – ruszy sumienie.

Chyba teraz zrobię powtórkę wybranych książek Picoult… bo lubię, jak zmusza mnie do myślenia, sprawia że moje emocje walczą, buzują jak wstrząśnięta cola.

Zawsze polecam tę książkę do rozpoczęcia przygody z Picoult!