"Dom z witrażem" - Żanna Słoniowska [ "...nie chciała, aby do ich poezji wkroczyła proza." ]

Na najbliższe spotkanie Dyskusyjnego Klubu Książki, mamy przeczytać Dom z witrażem książka od kilku tygodni leży w domu, ale nie mogłam się zmotywować i dopiero widmo tego spotkania sprawiło, że po nią sięgnęłam. Cóż słyszałam o niej dużo, kto bowiem nie słyszał. Powieść jest głośna, zmienia nagrody, nominacje do znaczących nagród. A mnie wystarczyło to, że jest o Lwowie. Tak tęsknię za tym miastem, że rzucam się na ochłap wspomnienia. Chociaż trochę się bałam, takie nagrodzone książki, mają być ambitne a są bełkotliwe, ale ambitnie bełkotliwe.

Najlepsza spośród niemal 1000 nadesłanych tekstów. Wybrana przez jury, w którego skład weszli m.in. Sylwia Chutnik, Justyna Sobolewska, Zofia Fabjanowska-Micyk, Jarosław Czechowicz. 
Nie poznałaby Mikołaja, gdyby nie olbrzymi, wielobarwny witraż w jednej z lwowskich kamienic. Wspólnie starali się ocalić go przed zniszczeniem. Nić porozumienia, która pojawiła się między nimi, szybko rozwinęła się we wzajemną fascynację. Dojrzały mężczyzna odkrywa przed młodą kochanką Lwów – miasto spadających balkonów, ozdobnych niczym torty fasad kamienic i zdewastowanych pomników Lenina."Dom z witrażem" to historia otwierania oczu na sztukę i historię. Opowieść o nieprzewidywalnych kolejach losu i rewolucji, który wywraca porządek świata, zabiera bliskich. Jest to wreszcie opowieść o rozbudzonym pragnieniu wolności. W życiu i myśleniu.

Akcja powieści rozpoczyna się od śmierci. Matka narratorki – Marianna, zostaje zamordowana. Dziewczyna opisuje swoje przeżycia, bardzo drobiazgowo, od plamek na ciele matki, po okoliczności jej śmierci. Następnie opowiada o swojej relacji z Mikołajem, niegdyś blisko związanym z Marianną. Ich bliższa znajomość zaczyna się od witraża w kamienicy, pięknego, nieco już zdekompletowanego, ale fascynującego. Na tym gruncie wyrasta zakazana znajomość, podszyta wyrzutami sumienia. Wszystko wśród budzącej się ukraińskiej świadomości, pośród walącego się Związku Radzieckiego. Rodzina Marianny jest groteskowa, a jednocześnie poruszająca. Cztery pokolenia kobiet są żywym pomnikiem historii i bolesnych doświadczeń. Walki o lepsze życie, zaprzedawania marzeń. To Marianna ma siłę i determinację, wbrew woli krewnych wybiera karierę śpiewaczki nie bacząc na tak zwane bezpieczeństwo życiowe. Jakby zapomina o doświadczeniach matki i babki i angażuje się w politykę. Nad tą rodziną wisi taka ponura, przygnębiająca atmosfera, momentami wręcz przerażająca.

Z tą książką dostałam wszystko czego chciałam. Po pierwsze ambitną książkę, napisaną wprost genialnym stylem. Zdania są ocyzelowane, coś znaczą i budzą emocje. Po drugie, dostałam klimat Lwowa, tak bardzo namacalny, w każdym pęknięciu muru, w opisie ulic, tras. Tytułowy witraż, chociaż go nie widziałam, pobudza wyobraźnię. Jest symbolem Lwowa, poraża pięknem i przeraża zaniedbaniem, ale mimo wszystko zachwyca, nawet jeśli też niepokoi.

Porusza również los tych kobiet na tle historii. Żadna z tej czwórki nie mogła żyć w spokojnych czasach. Córka Marianny nie tylko doświadcza niepokojów związanych z degrengoladą Związku Radzieckiego, ale będzie również widziała Majdan. Tak jakby kobiety z tej rodziny skazane były na wieczny strach i niepewność.

Nie skupiam się na relacji narratorki z Mikołajem, bo ten związek jest dla mnie trochę dziwny, on jest katalizatorem pewnych zmian, ale nie można chyba sprowadzać tej powieści do romansu, chociaż, może Wy macie inne odczucia? Dla mnie na pierwszym planie były te kwestie polityczno-społeczne i piękny Lwów.