"Pałac" - Wiesław Myśliwski

Wznowienie drugiej powieści Wiesława Myśliwskiego.

Świt drugiej wojny światowej. Do wioski zbliża się front. Jakub, pasterz, jest świadkiem ucieczki państwa z miejscowego dworu. Kiedy kierowany ciekawością, przekracza próg pałacu, zagłębia się w świat arystokracji - na poły realny, na poły utkany z fantazji. Przemierza puste korytarze i zasiada w fotelach, wcielając się w rolę arystokraty. Wizje przodków i wyobrażenia o innym życiu przenikają go zwolna, zmieniając jego świadomość. Jakub staje się swoim własnym panem.
Wiesław Myśliwski za pomocą żywego monologu bohatera ukazuje pełną napięć dynamikę ludzkiej świadomości. Jakub wciela się w role, zakłada maski wybierane z rekwizytorium rzeczywistości, w której żyje. Myśl i język pozbawione barier, świat bez granic społecznych - oto pełna wewnętrznej siły pisarska wizja na miarę epoki.

 Nie spodziewałam się, że w Lublinie w pewnej urokliwej księgarni uda mi się zdobyć „Pałac” książkę niewznawianą już od jakiegoś czasu, której zdobycie nie jest łatwe. Ale udało się!! Nie wahałam się ani sekundy. I od razu humor, który i tak miałam wspaniały, poprawił się jeszcze bardziej. Zaczęłam sobie czytać. W bardzo urokliwym miejscu… Przerwałam jednak lekturę. Bo Myśliwski wymaga uwagi. Nie można go czytać w podróży, będąc myślami gdzie indziej, trzeba się skupić, smakować słowo. Więc gorąca kawa, niedzielne popołudnie i święty spokój.

Wrzesień 1939 roku, nad parkiem, nad pałacem, gdzieś w Polsce pełnia lata, sielanka, sielskość. Nagle gruchnęła wieść, że wojna! Trwoga, ogień, Jeźdźcy Apokalipsy nadciągają. Ucieczką salwuje się więc Jaśnie Pan z małżonką. Uciekają w popłochu, porzucając majątek. Służba z pałacu też się rozbiegła. Z park obserwuje panikę pastuch, Jakub. Zadziwiony i zauroczony ciszą, jaka zapadła nad zawsze gwarnym pałacem, zbliża się przekracza próg pałacu, jakby to było najświętsze ze świętych miejsc, krok po kroku przemierza niezliczone komnaty. Podziwia bogactwo spływające ze ścian, ogląda portrety przodków, kosztowne meble i bibeloty.  W końcu popróbowawszy trunku z pańskiego stołu, rozsiada się w fotelu Jaśnie Pana i w półśnie toczy wewnętrzny monolog. Wcielając się w postać Jaśnie Pana, z wyimaginowanym Interlokutorem, coraz to innym, wspomina przedwojenny czas, opowiadając pałacową rzeczywistość. Jaśnie Pan uciekł, niech żyje nowy Jaśnie Pan.

„Pałac” nie  jest książką lekką, ale jest mądrą, genialną, świetnie pokazującą jednostkę. Zachowanie Jakuba może być odczytywane na wiele sposobów. Ja, zapewne za sprawą oglądnięcia tuż przed lekturą kolejnego odcinku serialu „Dom”, w którym był świetny monolog profesora Politechniki na temat nowego ustroju, widziałam w książce metaforę przewrotu jaki dokonał się po wojnie. Oto ludzie z nizin, dla których ongiś spełnieniem marzeń było przestąpienie progu, kuchennych drzwi  pałacu, wdzierają się na salony, uzurpują sobie nową władzę, jednocześnie drwiąc z poprzedniego systemu rządów arystokracji, ganiąc za rozpustę, wystawny tryb życia. Oskarżając o brak kompetencji oraz fakt iż znajdują się na „szczycie” tylko dzięki urodzeniu się w tej a nie innej rodzinie, prędko nabierają takich samych manier.  Bezmyślnie niszczą to czego nie rozumieją, dostrzegają jedynie otoczkę, bez rozumienia sensu.

Powiem Wam, że ta książka jest mądra, pełna trafnych, aktualnych stwierdzeń. Może czasy się zmieniają, ale człowiek i jego życie, reakcje, marzenia, wady i aspiracje są takie same.  Ta książka jest mądra, głęboka. Swoją treścią przeczy tym, którzy bija na alarm, ze polska  literatura wyższych lotów się skończyła. Bo nie skończyła się. Myśliwski wciąż czuwa!

Czytając „Pałac”  uderzała mnie własna płytkość i głupota. Własna małość. Myśliwski jest wirtuozem słowa. Buduje zdania tak piękne, melodyjne, pełne treści, że tego aż nie da się opisać. Trzeba przeczytać.  Jestem Jego fanką od kilku lat i z każdą przeczytaną książką, z każdym zdaniem, które wstrząsa, zachwyca zakochuję się coraz bardziej i bardziej.

Mam ochotę na powtórkę książek, które znam i czuję przymus poznania tych, których nie czytałam.

Nawet nie napiszę, że polecam. Polecanie Myśliwskiego jest jakieś takie…  Po prostu TRZEBA przeczytać.