"Lata rozłąki" - Nina Willner [ a mury runą, runą, runą i pogrzebią stary świat ]

Święta, święta, czas spotkań, celebrowania cennych chwil z rodziną. Wybrałam odpowiednią książkę na ten czas. Historię pewnej rodziny, rozdzielenia, na tle skomplikowanej historii NRD. Niewiele wiem o Niemieckiej Republice Demokratycznej. Pamiętam z bardzo wczesnego dzieciństwa jakieś wspominki, w PRLu niektóre sprzęty były enerdowskie, ale moja wiedza o tym kraju była znikoma. Oczywiście, blokada Berlina, mur Berliński, ale tyle. Dlatego, gdy przeczytałam zapowiedź książki Lata rozłąki chciałam bardzo ją przeczytać. Spodziewałam się powieści, tymczasem rychło przekonałam się, że to swoista kronika rodzinna. Nie mam bynajmniej zarzutów do formy tych wspomnień, okazało się, że historia NRD jest wystarczającym materiałem na ciekawą opowieść. Nie trzeba już fikcji.

Opowieść o odwadze, sile przetrwania i miłości rodziny rozdzielonej murem berlińskim.
Czy czterdzieści lat to dużo w dziejach ludzkości lub w historii Europy? Być może nie aż tak wiele jak w losach niemieckiej rodziny, której życie śledzimy od momentu, kiedy przychodzi jej borykać się z wprowadzaniem nowego porządku po 1945 roku, gdyż znalazła się w sowieckiej strefie okupacyjnej. Śledzimy losy prawdziwych, żywych ludzi, które przeplatają się z historią NRD i realiami życia w tym kraju – dla jednych to okres konformizmu, próba dostosowania się i przetrwania. Inni czuli, że więzienie, jakim staje się ich państwo, to koszmar… Hanna, najstarsza córka, pragnąc zrealizować zaszczepione w niej przez ojca w innej epoce ideały, decyduje się na desperacką ucieczkę na Zachód, która wprawdzie ma swoje reperkusje dla tych, którzy pozostali, ale jej przynajmniej pozwala na życie w wolnym świecie. W wolności, jaką uosabia dla niej zamek w Heidelbergu. Nigdy jednak nie zapomni o swej miłości do rodziny, która pozostała za żelazną kurtyną i z którą przez czterdzieści lat nie będzie jej się wolno zobaczyć…

Lata sześćdziesiąte RFN – mała dziewczynka czuje się wyobcowana, bo jako jedyna nie przyprowadza na dzień dziadków do szkoły własnych krewnych. Od matki dowiaduje się, że rodzice taty zginęli, a rodzice mamy, żyją w NRD, więc nie mogą się z nimi kontaktować.

1945 rok – Niemcy. Koniec wojny przynosi tysiącom ludzi upragniony pokój i ma być końcem strachu. Również Niemcy są z tego powodu zadowoleni, marzą by dostać się pod skrzydła Amerykanów bo Sowieci znani są ze swego barbarzyństwa. Erna, zwana później konsekwentnie Omą, czyli Babcią, czeka na powrót z wojny męża i syna. Jak wszystkie niemieckie kobiety koniec wojny wita z ulgą. Z przerażeniem zaś wita wieść, że ich wioska ma trafić do sowieckiej strefy okupacyjnej. Ma gromadkę dzieci, sama jest w zaawansowanej ciąży i czeka na męża i syna. Nie może uciekać przed sowietami. Chce by jej już prawie dorosła córka Hanna wykorzystała szansę i uciekła na Zachód. Hanna nie chce. Wraca do rodziny. Cała rodzina w komplecie, po powrocie ojca i brata z niepokojem patrzy na nowe porządki. Ojciec, zwany konsekwentnie Opą – Dziadkiem, wieloletni dyrektor szkoły, by utrzymać stanowisko musi się podszkolić z marksizmie i leninizmie, ma świecić przykładem. On i cała rodzina. Coraz więcej osób ucieka do alianckiej strefy, chociaż władze NRD systematycznie to utrudniają. Hanna, bystra nastolatka, obserwuje wysiłki ojca, widzi narodziny państwa autorytarnego, wkrótce spróbuje ucieczki na Zachód, co będzie śmiertelnie ryzykowną grą a na dodatek sprawi, że cała rodzina będzie na cenzurowanym. Lata rozłąki to historia czterech dekad rozdzielenia rodziny. Autorka opisuje los własnej rodziny, załączając fotografie. Ciężko się nie wzruszyć.

Nieco ponad czterysta stron, książka mogła być grubsza, ja ją przeczytałam jednym tchem, ale trochę mam niedosyt. Autorka pisze bardzo dobrze, chociaż ja mam zawsze ambiwalentne uczucia do takich opowieści snutych przez osoby zainteresowane. Zawsze istnieje ryzyko aby wybielić bliskich. Nie twierdzę, że autorka tak czyni. Jednak dziwiło mnie, że rozpisywała się de facto tylko o jednej nie-partyjnej części rodziny Pozostali robili państwowe kariery, tak jak Opa, ale w jego przypadku mamy dopiski, że się nie zgadzał z taką polityką, ale indoktrynował uczniów bo musiał wyżywić rodzinę. Zasadniczo więc, przy całym zgraniu, rodzina wydaje mi się bardzo konformistyczna. Bo Hitlera nie akceptował Opa, ale za jego rządów awansował na dyrektora, później za NRD zbierał pochwały, ale też nie akceptował. Ciężko mi to ułożyć w głowie. Przy czym nie znam realiów NRD, a od lat słyszę, że Niemcy są takimi legalistami, że jak wszystko jest lege artis to zaakceptują. No cóż…

Później miałam mieszane uczucia, gdy autorka opisuje swoją pracę, nie pasowało mi to do koncepcji. To moje jedyne zarzuty, może nie są najlżejsze, ale zapomnijcie o tym! Książkę czytało mi się naprawdę świetnie, pomimo chałturzenia, świątecznej krzątaniny, wykradałam każdą chwilę na czytanie i wielokrotnie miałam łzy w oczach.

Po pierwsze Lata rozłąki to pokazanie realiów życia NRD, tak podobnych do życia w PRLu a jednak tak różnych z powodu różnic w mentalności. To pokazanie nieustanego zagrożenia, nieufności i zaszczucia, które zakorzenia się w człowieku jak perz. Książka ta, to też historia rodzinnej miłości, solidarności, tęsknoty!

Warto, mimo wszystko warto! Mogło być lepiej i byłoby wtedy doskonale, ale i tak jest bardzo dobrze!

Książka recenzowana dla portalu Duże Ka