"Chłopki. Opowieść o naszych babkach" - Joanna Kuciel-Frydryszak

 

Uwielbiamy filmy i seriale kostiumowe, marzymy o podróży w czasie. Lubimy mówić, że urodziłyśmy się w złej epoce, że sto lat temu byłoby nam lepiej. Oczywiście myślimy o wrodzeniu się w arystokrację, ale mili Państwo, były inne warstwy. Bardziej prawdopodobne, że urodzilibyśmy się na wsi(ja miałam na to 75% szansy). A wtedy…  Joanna Kuciel-Frydryszak już napisała jedną, wspaniałą książkę o Służących, na tę o chłopkach czekała cała czytająca Polska. Powiem tak – nie zawiodłam się, czytałam jednym tchem. Chciałabym ją dać wszystkim, którzy uważają, że edukacja powszechna, publiczna ochrona zdrowia, równouprawnienie to oznaka degrengolady, że świat się stacza, a najlepiej było gdy kobieta była w domu, z dziećmi. Hm. Najlepiej na wsi, najlepiej dzieci dwanaście i najlepiej harować od świtu do nocy. Bo babska praca nigdy się nie kończy. Zapraszam was na wieś międzywojenną, wieś będącą szkołą przetrwania – a nasze babki ją przeszły i przetrwały.

 

Autorka Służących do wszystkiego wraca do tematu wiejskich kobiet, ale tym razem to opowieść zza drugiej strony drzwi chłopskiej chałupy. Podczas, gdy Maryśki i Kaśki wyruszają do miast, by usługiwać w pańskich domach, na wsiach zostają ich siostry i matki: harujące od świtu do nocy gospodynie, folwarczne wyrobnice, mamki, dziewki pracujące w bogatszych gospodarstwach. Marzące o własnym łóżku, butach, szkole i o zostaniu panią. Modlące się o posag, byle „nie wyjść za dziada” i nie zostać wydane za morgi. Dzielące na czworo zapałki, by wyżywić rodzinę. Często analfabetki, bo „babom szkoły nie potrzeba”.

Nasze babki i prababki.

Joanna Kuciel-Frydryszak daje wiejskim kobietom głos, by opowiedziały o swoim życiu: codziennym znoju, lękach i marzeniach. Ta mocna, głęboko dotykająca lektura pokazuje siłę kobiet, ich bezgraniczne oddanie rodzinie, ale też pragnienie zmiany i nierówną walkę o siebie w patriarchalnym społeczeństwie.

Kiedy myślimy wieś w literaturze – myślimy o Reymoncie, znaczeniu ziemi, życiu w rytmie pór roku. Tymczasem nasze babki tkwiły na wsi, w tych bruzdach i przy krowach i nie miały prawa do namiętności – bo raz, że grzech a dwa, że brak siły i czasu. Nie miały prawa do rozwoju, bo nie było na to czasu i pieniędzy, niedojadały, żyły krótko i ciężko. Każda próba poprawy losu była piętnowana przez Kościół i przez mężczyzn.

Autorka pokazuje nam różne aspekty życia wiejskiej kobiety od maleńkiej dziewczynki, która pasie gęsi, krowy, cały dzień o kromce chleba, to jest jej pierwszy obowiązek, a dziewczę ma się wprawiać w obowiązki od maleńkości, próżniactwo to największe zagrożenie dla kobiet. W międzywojniu pojawia się próba walki z analfabetyzmem, ale to jest pozorna walka, ojcowie nie chcą kształcić dzieci – a zwłaszcza córek. Córka ma pracować  w domu, lub iść na służbę, później iść za mąż i robić partię. Niektóre kobiety jadą na roboty, a to do Niemiec czy do Francji. Inne uciekają do miasta na służbę. Nieobyte, nienauczonego szacunku do siebie padają łatwą ofiarą. Są na dnie hierarchii, niżej niż krowa, niżej niż koń. Umierają w połogu, zapadają na ślepotę, umierają od nielegalnych skrobanek.

Ciężko mi wypowiedzieć, jak ogromne wrażenie robi ta książka. W swej przerażającej prawdzie, pokazuje jak niewiele wiemy o niedalekiej przeszłości. Tęsknimy za sielską wsią, pachnącą chlebem kuchnią. Ludzie, jaka sielska wieś – błoto i brud, jaki pachnący chleb – dymiąca izba i gliniasty psujący się wypiek. Nasze prababki marzyły o piekarni. Te kobiety, które przetrwały nie były miękkie, nie roztkliwiały się i nie analizowały, chłopski upór to jedyne co miały.

Zazdroszczę im siły, nie zazdroszczę tego co musiały przejść. Ta ksiązka pomoże nam zrozumieć swoje dziedzictwo, zobaczyć przeszłość, ale zerwie iluzję z takich historycznych dogmatów, którymi się nas karmi. O sielskiej sanacji, o cudownym plebanie, o kościele – opiekunie najsłabszych, o wsi jako ostoi prawości.

Pomyślcie o tym, gdzie były Wasze babki sto lat temu i czy po lekturze tej książki chciałybyście być w tym samym miejscu. Ja dziękuję, z uśmiechem na ustach umyję zęby, odpalę auto i pojadę do pracy… Będę dziękować za postęp!

Książka recenzowana dla portalu Duże Ka