"Maria i Paul. Miłość geniuszy" - Maciej Karpiński

Maria Skłodowska-Curie i skandal obyczajowy?Powieść Macieja Karpińskiego obejmuje fragment życia słynnej Noblistki – a dokładnie okolice roku 1910, kiedy to Francją wstrząsnęła wieść o romansie niedawno owdowiałej sławnej Madame Curie i Paula Langevina, wybitnego fizyka, ale mężczyzny żonatego, ojca czworga dzieci. Wiadomość podsycana przez nacjonalistyczną prasę, która opublikowała prywatne listy Marii Curie dostarczone przez żonę Langevina, przerodziła się w ogólnonarodowy skandal, stając się przyczyną burzliwych ulicznych demonstracji i kilku pojedynków. Niektórzy postulowali wyrzucenie Marii z Francji. Inni – jak choćby Albert Einstein – bronili ją przed nagonką. Komisja noblowska, gdy Marii Skłodowskiej-Curie przyznano drugą Nagrodę Nobla, zasugerowała, by laureatka nie pojawiła się na uroczystości. Ona jednak odpowiedziała: „Uważam, że nie ma żadnego związku pomiędzy moją pracą naukową a życiem prywatnym” i pojechała po nagrodę.Ostatecznie Maria i Paul zakończyli związek, choć łączący ich wątek miłosny powrócił w kolejnym pokoleniu – wnuczka Marii, Helene Joliot wyszła za mąż za wnuka Paula Langevina – Michela.Jean Perrin, świadek i uczestnik tamtych zajść, także wybitny fizyk i laureat Nagrody Nobla, wspomina po latach minione zdarzenia, a te dają mu podstawę do rozważań o wyjątkowości ludzkich losów i – jakże aktualnej – refleksji o granicach ingerencji opinii publicznej w intymne życie sławnych ludzi. Opowiada o swojej przyjaźni z rodziną Curie, o tragicznej śmierci Piotra pod kołami powozu oraz wsparciu, jakiego udzielał zarówno Marii, jak i Paulowi, w trudnych chwilach.Proza biograficzna Macieja Karpińskiego – ujęta w formę fikcyjnych wspomnień Perrina – dokumentuje ten dramatyczny i wciąż mało znany epizod z życia sławnej polsko-francuskiej uczonej, równocześnie będąc opowieścią o wielkiej, namiętnej miłości.

Oj niestety ciężko mnie zadowolić. Na polu ociepliło się, ale co i rusz dmie silny wiatr, skoki ciśnienia, wahania nastrojów i jeszcze książki, które zamiast zachwycać zawodzą. Z tą miało być inaczej. Biografie Marii Skłodowskiej Curie są moim konikiem od ponad dekady, czytam, zbieram, gmeram i szukam. Ta miała traktować o wielkim skandalu wokół uczonej, zresztą ten epizod jest najciemniejszą kartą w biografii uczonej. Ewa Curie niemal go pominęła, inni biografowie tylko lekko napomykają, ale niewiele źródeł o głośnym romansie wdowy po Piotrze Curie sprawiają, że ciężko napisać dużo. A tu proszę, w dniu w którym dowiedziałam się, że ma powstać film o Skłodowskiej, ta książka wpada mi w ręce. Napisał Polak, w formie wspomnień sąsiada Marii. Pomysł ciekawy. Byłam na tak!

Sąsiad Marii, jej wieloletni przyjaciel Jean Perrin, przebywając na emigracji w USA wspomina życie Marii Skłodowskiej Curie i jej romans z wybitnym naukowcem, uczniem jej męża – Paulem Langevinem. Romans zakończył się skandalem. Marii grożono śmiercią, okryła się infamią, której nie zdołała zetrzeć jej druga Nagroda Nobla. Autor tej powieści, za pomocą sąsiada i przyjaciela, chce uchylić rąbka tajemnicy, opisać to co było przemilczane, niedopowiedziane, czy tylko zdawkowo wspomniane. Kreśli krótką biografię Marii, skupiając się głównie na jej pobycie we Francji, życiu z mężem, odkryciach.  Pisze mężczyzna, wspomina mężczyzna i może dlatego wszystko jest takie suche, bezpłciowe. Nawet Maria leżąca z Paulem przypominają w książkowym opisie, dwa manekiny do nauki anatomii, niż dwójkę kochanków, przepełnionych namiętnością, pożądaniem. To nawet nie jest suchar, to bułka tarta, która po prostu suchością nas zabija, krztusi i dławi. A znowu: miało być tak pięknie.

Nie jestem znowu wielkim ekspertem do spraw życia  i pracy Marii Curie, ale czytałam sporo na ten temat,  już pomijając to, że niewiele mogę się dowiedzieć, to jednak dobra biografia ma mieć klimat. Tutaj do uchwycenia mamy: raz, że specyficzny nastrój przełomu wieku, a dwa, że środowisko naukowców, wśród tego męskiego grona Marie, która w tej książce jest… bezpłciowa. Ba! Cała ta opowieść jest taka powierzchowna, jakieś migawki, szkice do głębszej analizy, a to już całość.

Nie wspomnę o tym, że opowieść słyszana z ust nobliwego uczonego brzmi mało prawdopodobnie, zwłaszcza gdy opisuje stosunki Paula i Marii.

Książka ma być opowieścią o wielkiej miłości, namiętności, zwykle zaczynam płakać przy opisie śmierci Piotra Curie i reakcji Marii na odejście ukochanego – tutaj – NIC. Ta książka jest wyprana z uczuć. Jak dla mnie jest szkicem, który wymagał pracy. Potencjał ta historia ma, ale co z tego skoro odwalono to na łapu capu. To tak jakby ktoś postawił obok siebie farbę żółtą i czerwoną i kazał się zachwycać, bo przecież to barwy zachodu słońca.  Właśnie taka jest ta powieść. Bardzo jestem zawiedziona… Autor miał pomysł i to faktycznie dobry, biorąc pod uwagę planowaną produkcję filmu o uczonej, książka byłaby sukcesem, ale niestety jeżeli mam komuś polecić coś dobrego o Skłodowskiej to na pewno nie będzie ta książka.

I Was też przestrzegam.